Lezingen

Als museaal educatief centrum bieden wij regelmatig op derde zondag van de maand lezingen aan. De lezingen worden verzorgd door deskundigen en gaan over geologie, archeologie en aanverwante onderwerpen. De sprekers maken hun kennis en ervaring voor een breder publiek toegankelijk.

De lezingen worden gegeven in het souterrain en beginnen om 14.00 uur.

De lezingen duren maximaal 1 uur en zijn toegankelijk voor museumbezoekers. Er geldt geen extra toeslag op betaalde toegangskaarten, ook vrienden en houders van de museumkaart volgen de lezingen zonder extra te betalen.

Aanmelding vooraf is niet nodig. Op tijd aanwezig zijn wel.

Zondag 17 maart 2024

De rol van bossen in het klimaat

Prof. dr. Stefan Dekker

Het Amazonegebied is een aansprekend voorbeeld van de wisselwerking tussen vegetatie en klimaat. Om klimaatverandering tegen te gaan is het behoud en uitbreiden van bosgebieden cruciaal. Stefan Dekker legt uit hoe vegetatie en klimaat op elkaar inwerken. Ook kijkt hij naar het verleden en laat hij zien hoe klimaatverandering en vegetatie elkaar altijd hebben beïnvloed en hoe destijds de Romeinse beschaving met dit samenspel is omgegaan.

Over de spreker

Stefan Dekker, hoogleraar mondiale ecohydrologie en duurzaamheid aan de Universiteit van Utrecht.

 

Eerdere lezingen | 2023 – 2024

Over het – ontstaan van het – leven.

Dr. Eric Mulder.

Iedereen heeft zich weleens afgevraagd “Waar komen wij vandaan?”, of: “Hoe is het leven ontstaan?” Het complete antwoord op die laatste vraag is nog niet gegeven. Maar we kunnen er wél iets over zeggen. In deze lezing gaan we kijken naar de voorwaarden waaraan een zonnestelsel en een planeet in ieder geval moeten voldoen om leven mogelijk te maken. Ook zullen de biochemische processen die alle levensvormen kenmerken worden besproken.

Iedere levensvorm – van een bacteriën tot de mens – heeft voortdurend energie nodig om te blijven leven. Voordat er levensvormen waren die energie uit de zon kunnen benutten was er al leven. De aarde stelde zomaar gratis energie beschikbaar aan de allereerste levensvormen! Hoe? Kom luisteren.

En dan water, dat is helemaal te gek: als ijs is het licht; als vloeistof bij 4 graden Celsius is het zwaar. Volop aanwezigheid van water is misschien wel de belangrijkste reden, dat leven kon ontstaan. Al het leven is gebaseerd op dezelfde biochemische processen in cellen. Het lijkt er dus op dat het leven maar één enkele keer is ‘ontstaan’.   Maar zeker weten we dat natuurlijk (nog) niet.

Over de spreker

Eric Mulder – bioloog – was jarenlang conservator van Museum Natura Docet te Denekamp en het Natuurhistorisch Museum Maastricht. Evolutionaire ontwikkelingsbiologie is een onderwerp waarover hij graag spreekt en ook doceerde aan de Universiteit Twente.

 

De culturele aap: Van Lucy tot Lady Gaga

Prof. dr. Mark van Vugt 

De mens is een heel merkwaardige diersoort. Dankzij onze culturele vermogens kunnen we mensen op de maan zetten, met een pinpas betalen, en genieten van de schilderijen van Van Gogh en de muziek van Lady Gaga. We doen dat met DNA dat grotendeels lijkt op dat van een chimpansee en met een brein en lichaam dat niet zoveel anders is dan van het oermeisje Lucy. Hoe kunnen we deze enorme evolutionaire sprong verklaren? De evolutionaire psychologie geeft hier antwoord op. In deze lezing ga ik in op hoe onze genen en cultuur vaak samenwerken met elkaar, maar ook soms een hevige strijd met elkaar voeren met allerlei negatieve gevolgen, van obesitas tot werkstress, pandemie en klimaatverandering.

Over de spreker

Mark van Vugt is hoogleraar Evolutionaire psychologie aan de Vrije Universiteit en Universiteit van Oxford.

 

Gesteenteverwering voor landbouw en klimaat

Prof. dr. Wiekert Visser

Het is alweer 25 jaar geleden dat Professor Schuiling van de Universiteit Utrecht het plan lanceerde om olivijn-rijk gesteente zoals dunieten op grote schaal in te zetten voor het vastleggen van CO2 uit de atmosfeer. Het was een zeer vernieuwend idee. Door dunieten fijn te vermalen en vervolgens uit te strooien over grote vlakten, bv stranden, zou klimaatverandering kunnen worden tegengegaan. Voor toepassingen in de landbouw is het echter beter basalt te gebruiken. Fijn vermalen basalt vervult namelijk een dubbele rol: als bemesting en als afvanger van CO2.

In de lezing zal kort worden ingegaan op de geologie-mineralogie van Ofiolieten waarin zowel duniet als basalt voorkomen – met spectaculaire beelden uit Oman. Vervolgens wordt uitgelegd waarom en hoe gemalen basalt in de landbouw de vermelde dubbele rol vervult. Dit zal worden geïllustreerd aan de hand van de huidige toepassing hiervan in Egypte.

Over de spreker

Wiekert Visser– geoloog – heeft jarenlang gewerkt in Oman en doceerde geochemistry & applied geophysics aan de University of Technology in Masqat, Oman. Momenteel is hij visiting professor aan de Heliopolis University for Sustainable Development in Egypte en doet onderzoek op het snijvlak van geologie – klimaat – landbouw.

 

Zondag 18 februari 2024

Metamorfose: niets is wat het lijkt, behalve als je goed kijkt

Drs. Joris van Enst

In de geologie worden naast stollingsgesteenten (zoals graniet) en sedimentaire gesteenten (zand of leisteen) ook metamorfe gesteenten onderscheiden.
Metamorfe gesteenten vormen zich onder druk en temperatuur in de aardkorst uit stollings- en sedimentaire gesteenten. Maar metamorfe gesteenten kunnen zelf ook uit andere metamorfe gesteenten ontstaan. Metamorfe gesteenten vertellen een verhaal over de reis die deze gesteenten door de aardkorst en de tijd hebben gemaakt.
Na deze lezing kijkt u (hoop ik) anders naar de bergen waar u wandelt, of de winkelpuien waar u voor staat. U kunt als u goed kijkt die reis reconstrueren. Naast deze lezing zal ook de permanente tentoonstelling in ons museum u daarbij helpen.

Over de spreker

Joris van Enst was bij het Ministerie van Economische zaken betrokken bij het onderzoek naar de berging van radioactief afval. Als wetenschappelijk directeur van LOFAR was hij nauw betrokken bij het realiseren van een geofysisch sensornetwerk in de ondergrond van Noord Nederland.