Artikelen en publicaties

Vanuit en rondom het museum zijn door de jaren heen door medewerkers diverse publicaties geschreven. Hieronder enkele artikelen.

Wisseltentoonstelling ‘Honger naar metalen’
(K. de Jong, 2022-GEAjuni)
‘Honger naar metalen’ is een tijdelijke tentoonstelling in het Geologisch Museum Hofland in Laren (NH). Panelen met foto’s en tekst, en ondersteund met mooie voorbeelden van mineralen en gesteenten, belichten allerlei aspecten van deze ‘honger’
2022-GEAjuni 

 

Regionale geologie en archeologie

De Drie Eiken te Baarn, Een archeologische lieu de mémoire
(S. Koopman, TVE nr. 3, nr. 3. september 2022)
In 1988 werd in Baarn net ten zuiden van de Ar-afrit n Eembrugge het bedrijventerrein De Drie Eiken aangelegd. Ten tijde van de graafwerkzaamheden namen leden van de Archeologische Werkgroep (ArWe) van de Historische Kring Baerne (H KB) regelmatig een kijkje op het terrein. Zij vonden daar diverse archeologische objecten.
TVE, nr. 3. september 2022

Een vervenerswoning of turfschuur – Vragen na vondst bij de Dammerkade te Ankeveen
(S. Koopman, A. Cruysheer, TVE, nr. 2, juni 2022)
In de zomers van 2019 en 2020 zijn door Cor Veenman uit Naarden meerdere aardewerkscherven en enkele andere objecten aangetroffen bij een legakker in de Ankeveense Plassen. De vondsten zijn gedaan tijdens zwempartijtjes en bevonden zich onder water. Vondsten van aardewerk zijn zeldzaam in dit gebied, reden voor archeologievereniging AWN Naerdincklant om een nader onderzoek in te stellen naar de aard en context van de gedane vondsten.
TVE, nr. 2, juni 2022

Acasta gneis – het oudst bekende korstfragment op aarde
(Anne Rutger Fortuin, Gea 2021-9)
Artikel naar aanleiding van de schenking van een indrukwekkend stuk gneis aan Geologisch Museum Hofland door de Geologische Dienst van Canada. Indrukwekkend vanwege de immense ouderdom. Als “Acasta Gneiss” is het in geologenkringen beroemd als het oudst gedateerde korstgesteente op aarde. Die ouderdom is vastgesteld op 4,03 miljard jaar, oftewel rond 560 miljoen jaar na het ontstaan van onze aarde. 
2021-3_Acasta Gneis (1)

Gestuwde Fluvioglaciale afzettingen bij Leersum
(Huibert van den Brink en Ronald van Balen, Grondboor & Hamer 2020-4)
In het voorjaar van 2020 is door de auteurs onderzoek gedaan op een bouwlocatie in Leersum, op de stuwwal van de Utrechtse Heuvelrug gelegen. De ontsloten wanden zijn in verschillende stadia gefotografeerd en beschreven.
2020-GestuwdeFluvioglacialeAfzettingenBijLeersum

Bronstijdaardewerk op de Blaricummerheide
(Sander Koopman, Tussen Vecht en Eem 2020-2)
In maart 2019 is de Blaricummerheide een toevalsvondst gedaan van tientallen aardewerkscherven uit periode late bronstijd-ijzertijd. Dit artikel beschrijft de details en de verdere achtergronden van deze bijzondere vondst.
2020-Bronstijdaardewerk-OpDeBlaricummerheide2

Over de ijstijdelijke fossiele dierenwereld van Het Gooi
(Bert Boekschoten, Archeologica Naerdincklant 2019-2)
Naerdincklant2019_2

‘Nieuwe’ zwerfsteenvondsten in de Zanderij Crailoo
De bijvangst van graafwerkzaamheden in 2018.
(Sander Koopman, Tussen Vecht en Eem 2019 nr. 2)
TVE_2_2019_Zwerfstenen

Historische geosites in het Gooi
120 Jaar geologisch onderzoek in een stuwwallengebied
(Sander Koopman, Aart Monster, Jan van den Berg, Grondboor & Hamer 2019 nr. 2)
GH2019nr2_HistorischeGeosites

Van Hattemlaag tot houtskoolsnoer
Enkele bijzondere geologische waarnemingen in het Gooi
(Sander Koopman, Vrienden van ’t Gooi 2019-1)
In 2018 zijn tijdens waarnemingen in twee bouwputten in Huizen en één in Hilversum bijzondere geologische fenomenen aangetroffen.
VanHattemlaagTotHoutskoolsnoer

Natuurgeweld in de Gelderse- en Eemvallei
Geen van ons heeft het gezien of zal het ooit zien, daarvoor leven wij te kort
Een film van Marcel Creemer
De film is een reconstructie van de wisselende landschappen (en bewoners daarvan) die in Midden-Nederland aanwezig zijn geweest. Vooral door de klimaatschommelingen wisselde het landschap sterk. Het natuurgeweld slaat vooral op de uitwerking van landijs en water op deze landschappen.
Ook kijkt de film vooruit in de tijd (wat staat er nog te gebeuren).
Bekijk de film via deze link

Archeologie tussen Vecht en Eem
(Sander Koopman, publicatie van AWN Naerdincklant 2017, 112p.)
Dit boek is uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling Hoogtepunten van de Gooise archeologie. Deze tentoonstelling is op dit moment in voorbereiding in ons museum.
ArcheologieTussenVechtenEem

De interne structuur van de stuwwal bij Hollandsche Rading
(Sander Koopman & Ronald van Balen, Grondboor & Hamer 2018 nr. 4)
InterneStructuurVanDeStuwwalBijHollandscheRading

De Gooise Heide: Geologische en archeologische waarden
(Sander Koopman, Hoofdstuk 2 van de uitgave “De Gooise Heide”, Vrienden van het Gooi, 2018)
DeGooiseHeide_H2_GeologischeEnArcheologischeWaarden

De Gooise bodem als klimaatarchief
(Sander Koopman, Vrienden van ’t Gooi 2016-3)
VVG2016-3_De_Gooise_bodem_als_klimaatarchief

Een overzicht van de Gooise en Baarnse grafheuvels.
(Sander Koopman, Archeologica Naerdincklant 2016-2)
Grafheuvels vormen markante elementen in het Gooise landschap. Het zijn de enige in het landschap zichtbare relicten van onze voorouders uit het Laat-neolithicum en de bronstijd. Wie daarover meer wil weten moet zeker dit artikel door Sander Koopman lezen.
Download hier (2MB, PDF)

Het (Jonger) dekzand in het Gooi
Deel 1: Verspreiding, geomorfologie, algemene lithologie en structuren.
(Sander Koopman en Jan Sevink, Grondboor & Hamer 2016 nr 3)
GH2016nr3

Synergie tussen geologie en archeologie: voorbeelden uit het Gooi.
(Sander Koopman, Grondboor & Hamer 2014 nr 4/5)
Dit artikel beschrijft een aantal voorbeelden uit het Gooi waarin de archeologie en geologie elkaar verrijken. Voorafgaand daaraan een overzicht van de regionale geologie en archeologie en enige bespiegelingen op de interacties tussen beide disciplines.
GH2014nr4_5

Zand in Beweging
(uitgave Vereniging Vrienden van het Gooi, 2015, 66p.)
Over Goois stuifzand en stuifzandrestauratie.
Deze publicatie is geschreven door Jan Sevink en Sander Koopman. Sander Koopman is tevens medewerker van Geologisch Museum Hofland. Deze pdf versie is beschikbaar gesteld door de auteurs. Het boek is ook te koop in de museumwinkel.
Zand_inbeweging_2015

Artefacten
Het themanummer “Artefacten” van het digitale tijdschrift Archeologica Naerdincklant, is geheel gewijd aan Gooise vondsten. Een van de bijdragen gaat over artefacten in ons museum (door medewerker Henk Helmers). Medewerker Sander Koopman schreef eveneens een artikel en verzorgde bovendien de redactie (deel 2015-1 van AN).
ARNA_2015-1_Artefacten

De Geologische Atlas van het Gooi
(S.Koopman en A.E. Pfeifer, uitgave AWN Naerdincklant 2013)
Deze uitgave beschrijft de geologie van het Kwartair van het Gooi vanuit de invalshoek van paleomilieus en geologische processen. Auteur Sander Koopman is niet alleen medewerker van het museum, maar ook actief lid van de archeologie werkgroep Naerdincklant.
GeologischeAtlasVanHetGooi

Paleogeografische ontwikkeling en bewoningsdynamiek tussen Vecht en Eem
(S. Koopman en A.T.E. Cruijsheer, “Tussen Vecht en Eem”, 2012)
Beschrijft de regionale geschiedenis van onze omgeving vanaf de voorlaatste ijstijd tot en met de sporen die vroege bewoners achterlieten.
2012-paleogeografische-ontwikkeling-en-bewoningsdynamiek

 

Paleontologie – Stratigrafie

Het belemnietensouvenir van Buru
(A.R. Fortuin, GEA juni 2022, nr2)
Naar aanleiding van een bijzondere steen, een souvenir in de vorm van een deels gezaagd en gepolijst brok Jura-kalksteen dat opvallend veel belemnieten bevat, van het Indonesische eiland Buru, worden aspecten van de geologie, paleontologie, tektoniek en de reis zelf belicht.
GEA juni 2022, nr2

De aardbeving van San Francisco -18 april 1906
(Cees Biermann, 2020)
De Amerikaanse miljoenenstad San Francisco is gebouwd op een breuklijn. In de geschiedenis van de stad staan aardbevingen centraal. De stad is meerdere keren getroffen door bevingen. De laatste zware beving was op 17 oktober 1989 en eiste 42 levens. Geologen vrezen dat er op korte termijn een krachtige beving zal plaatsvinden. Op 18 april 1906 was er een aardbeving met een kracht van 7,8 tot 8,3 op de Schaal van Richter, naar schatting kwamen 3000 mensen om. Op basis van diverse Nederlandse krantenartikelen uit die tijd schreef Cees Biermann een verslag.
2020-San Francisco-1906

Het Colorado Plateau – een geologisch wonderland 1
Het Colorado Plateau – een geologisch wonderland 2
(A.R. Fortuin, GEA december 2017, vol. 50, nr. 4, pag. 89 – 121 (deel 1) en maart 2018, vol. 51, nr. 1, pag. 1 – 31 (deel 2))
Het over 4 staten uitgestrekte Coloradeau Plateau in het midden-westen van de Verenigde Staten telt een groot aantal natuurparken. In geologisch opzicht is het een samenhangende geologische provincie vanwege een boeiende eigen geschiedenis. Voor landschapsliefhebbers en fotografen is het een wonderland door de veelkleurigheid van de daar aan de dag tredende gesteentes, die daar door het overwegend droge klimaat met schaarse begroeiing goed te zien zijn. De artikelen behandelen de geologisch opbouw en samenhang van het gebied, mede op basis van eigen reiservaringen van de schrijver.
GEA_2017(4)_Colorado Plateau_1
GEA_2018(1) Colorado plateau_2

Aardbevingen in het Jordaandal: geologische en archeologische getuigenissen.
(A.R. Fortuin, GEA juni 2015: 35-44)
Door het Jordaandal loopt een enorme breukzone. Het is de grens tussen twee met verschillende snelheden langs elkaar bewegende plaatgrenzen (te weten Afrika en Arabië). Dit artikel gaat over aardbevingen en de sporen die ze in o.a. het sediment van de Dode Zee hebben achtergelaten, dan wel in de loop der geschiedenis. Er blijkt een koppeling mogelijk tussen historisch bekende bevingen en die verstoringen in de gelaagdheid. Ook in de Bijbel staan verhalen over bijzondere gebeurtenissen die aan aardbevingen gekoppeld kunnen worden.
GEA_juni_2015_[JORDAAN]

Nummulieten en hun opwaardering van sprookjesmunt tot oliereservoir
(A.R. Fortuin, Gea, maart 2015: 26-29).
Dit artikel gaat over Nummulieten, een belangrijke groep van grote mariene eencelligen. Zij vormden soms hele kalksteen pakketten tijdens het Eoceen en zijn ondere gebruikt als bouwsteen voor de piramides van Cheops, Egypte.
GEA_MAART2015_NUMMULIETEN

De rijke en afwisselende geologie van Zuidoost-Spanje
(A.R. Fortuin, Gea september 2014, vol. 47, nr. 3, pag. 63 – 91)
De zuidoostelijke rand van Spanje is een bont geheel van oprijzende bergruggen, de sierra’s, met daar tussen voormalige zeebekkens met een grote verscheidenheid aan sedimenten die tussen ruweeg 10 en 3 miljoen jaar geleden zijn afgezet en nu dus deel uitmaken van het Andalusische landschap. Het meest zuidoostelijke deel is afwijkend. Dat is het Geopark Nijar – Cabo de Gata dat een vulkanische ondergrond heeft. Het bijzondere van dit vulkanisme is dat het merendeels onder water is afgezet tussen ca. 13 en 8 miljoen jaar geleden en nu boven water ligt. Er lopen diverse grote breuksystemen door de streek, die de vorm van het landschap mede bepalen.
GEA_2014-3_ ZO_Spanje

De unieke Eocene flora en fauna van Messel (D) een bijzonder kijkje in het verleden
(A. R. Fortuin, Gea 45:4, 2012).
Dit artikel is geschreven naar aanleiding van onze jubileumexpositie met zijn bijzondere aandacht voor het beroemde oeraapje Ida afkomstig uit het Eoceen van Messel (D). Lees meer over deze unieke groeve met zijn talloze uitzonderlijk goed bewaard gebleven fossielen.
2012-12-GEA-Messel-dec2012

In het spoor van Hutton – op zoek naar discordanties in Schotland
(A.R. Fortuin, Gea 43:4, 2010).
Deze publicatie is gewijd aan de Schot James Hutton, de eerste mens die inzicht kreeg in de enorme tijdsverlopen die met grootschalige geologische processen gepaard gaan. Lees hoe hij hier achter kwam.
2010-gea-in-het-spoor-van-hutton

Flysch en Turbidieten – zandrijke afzettingen in de diepzee
(A.R. Fortuin, Gea 41:2, 2008)
Dit artikel legt uit hoe zand in grote hoeveelheden de diepzee kan bereiken en miljoenen jaren later in flanken van flanken van onze gebergtes voorkomt als sterk geplooide en vele honderden meters dikke sedimentpakketten. Dan vaak aangeduid met de naam Flysch.
2008-gea-flysch-en-turbidieten

Zout en gips in het Middellandse Zeebekken: De saliniteitscrisis van het Messinien (Mioceen)
(W. Krijgsman en A.R. Fortuin Gea 40:3, 2007).
De grote zoutcrisis van ca. 6 miljoen jaar geleden wordt tot de grootste geologische gebeurtenissen van het Tertiair gerekend en heeft tot veel onderzoek aanleiding gegeven.
Gea-Messinien-K-F-2007

De geologie van Kreta: De ontwikkeling van een stuk plaatgrens gedurende de laatste 35 miljoen jaar
(A.R. Fortuin, Gea 40:3, 2007).
Kreta heeft een complexe geologische opbouw, wat zelfs geldt voor de jong Tertiaire bekkens. De auteur heeft er zelf het nodige onderzocht.
Gea-Kreta-2007

Waar blijft de tijd – Een moderne geologische tijdschaal nader bekeken
(A.R. Fortuin, Gea 39:3,2006).
Dit artikel legt uit hoe de geologische tijdschaal is ontstaan en hoe deze steeds verder is uitgebouwd tot de huidige schaal met zijn koppeling aan absolute ouderdommen in miljoenen jaren.
2006-gea-waar-blijft-de-tijd

 

Geologische reisimpressies

Hierbij enkele reisimpressies geschreven door Anne Fortuin voor het contactorgaan van het Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap.

Hutton’s hoekdiscordanties
2010-gea-Huttons-hoekdiscordanties

Bogen door buigen en barsten
2013-gea-3-ArchesNationalPark

De megakrimpscheuren van Gibellina (Sicilië)
2013-6-gea-De-megakrimpscheuren-van-Gibellina

 

Bijdragen?

U kunt bijdragen aan de inhoud van deze pagina. Neem contact op met de secretaris van het Geologisch Museum Hofland via secretaris@geologischmuseumhofland.nl.